Khi có tổn thương gây hẹp hoặc tắc động mạch này sẽ gây ra triệu chứng như thiếu máu não, đột quỵ tái diễn nhiều lần hoặc có thể triệu chứng đột quỵ nặng đe dọa tính mạng người bệnh.

Nguyên nhân gây hẹp, tắc động mạch cảnh chủ yếu là do xơ vữa động mạch, vị trí xơ vữa hầu hết ở đoạn đầu động mạch cảnh trong (chiếm khoảng 80% các trường hợp).

* Các yếu tố nguy cơ của bệnh lý hẹp, tắc động mạch cảnh trong đó là:

Tuổi cao: khi tuổi càng cao thì càng có nguy cơ của bệnh lý mạch máu nói chung trong đó có bệnh lý xơ vữa động mạch cảnh trong, theo thống kê những người từ có nguy cơ cao bị hẹp - tắc động mạch cảnh  trên 60 tuổi.

• Cao huyết áp: người bị cao huyết áp có nguy cơ hẹp tắc động mạch cảnh cao hơn những người không bị cao huyết áp.
• Hút thuốc lá: những người hút thuốc lá có nguy cơ bệnh lý tim mạch cao hơn người không hút thuốc, trong đó có xơ vữa và hẹp tắc động mạch cảnh.
• Béo phì, lười vận động: cũng là yếu tố nguy cơ của bệnh lý tim mạch nói chung và bệnh lý xơ vữa, hẹp động mạch cảnh nói riêng.

- Những người mắc bệnh đái tháo đường.

* Các triệu chứng của hẹp, tắc động mạch cảnh là gì?

Hẹp động mạch cảnh hay gặp ở đoạn đầu động mạch cảnh trong, với những trường hợp hẹp nhẹ thường không có triệu chứng gì và sẽ khó phát hiện nếu không khám sàng lọc để điều trị dự phòng hẹp nặng hơn.

Với những trường hợp hẹp nặng (≥ 70% lòng mạch) có thể gặp triệu chứng đột quỵ não thoáng qua hay cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA – Transient Ischaemic Attack) biểu hiện là có dấu hiệu thần kinh khu trú như yếu tay, chân một bên, nói khó, méo miệng, các triệu chứng này sau đó tự hồi phục về bình thường trong vòng 24 giờ, cơn thiếu máu não thoáng qua có thể tái diễn nhiều lần và được coi là yếu tố nguy cơ rất cao của đột quỵ thực sự nếu không được điều trị; người bệnh cũng có thể bị đột quỵ do tắc động mạch cảnh; một số triệu chứng do giảm dòng máu lên não như buồn ngủ, đau đầu, hay quên nhưng không đặc hiệu. Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp hẹp nặng nhưng lại không có triệu chứng gì.

* Cần phải làm gì khi có triệu chứng nghi ngờ hẹp động mạch cảnh hoặc ở người có yếu tố nguy cơ cao?

Đối với những người bệnh có triệu chứng nghi ngờ hẹp động mạch cảnh hoặc có yếu tố nguy cơ cao thì cần phải đến các bệnh viện có chuyên khoa về bệnh lý mạch máu để được khám sàng lọc

Các bác sĩ có thể khảo sát bằng những cận lâm sàng cần thiết để gợi ý hẹp động mạch cảnh như: siêu âm động mạch cảnh hay chụp cắt lớp vi tính đa dãy (MSCT) hoặc cộng hưởng từ mạch máu (MRA). Sau cùng nếu có hẹp, tùy từng mức độ hẹp, người bệnh sẽ được cho thuốc điều trị dự phòng hoặc cho chụp thêm mạch máu số hóa xóa nền (DSA), chụp mạch số hóa xóa nền là phương pháp chụp chẩn đoán chính xác nhất, là tiêu chuẩn vàng, từ đó đưa ra phương án điều trị tốt nhất cho người bệnh.

* Khi nào cần phải điều trị can thiệp?

Những trường hợp sau đây cần được điều trị can thiệp:

-          Hẹp ≥ 70% lòng mạch

-          Hẹp có triệu chứng (đột quỵ não thoáng qua, đột quỵ tái diễn, triệu chứng của thiếu máu não) cho dù mức độ hẹp có thể chưa đến 70%.

-          Tắc cấp tính động mạch cảnh

* Các phương pháp điều trị hẹp động mạch cảnh

Hiện nay có hai phương pháp chủ yếu để điều trị hẹp động mạch cảnh là phẫu thuật bóc bỏ mảng xơ vữa gây hẹp và can thiệp nội mạch nong và đặt khung giá đỡ (stent) làm rộng lòng mạch. 

Với phương pháp phẫu thuật bóc mảng xơ vữa (Endarterectomy), các bác sĩ sẽ mở một đường ở phần cổ để vào mạch máu, sau đó rạch lòng mạch ở vị trí hẹp rồi bóc bỏ mảng xơ vữa và lập lại lưu thông dòng máu trong lòng mạch. Với phương pháp phẫu thuật này, bệnh nhân phải gây mê, đường mổ rộng, quá trình phục hồi sau mổ kéo dài.

          * Phương pháp nong và đặt stent động mạch cảnh

Là phương pháp can thiệp xâm lấn tối thiểu, sử dụng các ống thông và dụng cụ nong, giá đỡ kim loại (stent) đưa đến vị trí hẹp làm mở rộng lòng mạch, tái lập lưu thông dòng máu bình thường qua vị trí hẹp.

Chỉ định điều trị với các bệnh nhân hẹp ≥ 70% lòng mạch, có triệu chứng lâm sàng. Một số bệnh nhân hẹp nhưng không có triệu chứng lâm sàng cũng nên điều trị đặt stent để tránh các biến cố đột quỵ có thể xảy ra trong tương lai, đặc biệt là những trường hợp hẹp ≥ 90% và hẹp có bóc tách thành mạch.

* Lợi ích của phương pháp điều trị can thiệp nội mạch:

-          Người bệnh được điều trị phương pháp này không phải gây mê, chỉ gây tê tại chỗ chọc vào mạch vùng bẹn (đôi khi kết hợp tiền mê trong quá trình làm thủ thuật).

-          Tỷ lệ điều trị thành công cao (>90%)

-          Thời gian thực hiện thủ thuật nhanh

-          Ít tai biến và biến chứng.

-          Hồi phục sức khỏe nhanh sau thủ thuật.

-          Chăm sóc sau thủ thuật không phức tạp.

* Nong và đặt stent động mạch cảnh được thực hiện như thế nào?

-         Thủ thuật được thực hiện tại phòng can thiệp mạch dưới hướng dẫn của máy số hóa xóa nền (DSA – Digital Subtraction Angiography)

-       Đầu tiên các bác sĩ sẽ tiến hành gây tê vào vùng bẹn bệnh nhân, sau đó chọc kim vào lòng động mạch vùng bẹn, đưa các ống thông từ vị trí chọc mạch lên tiếp cận tổn thương ở động mạch cảnh.

-        Sau đó các bác sĩ sẽ dùng bóng nong và đặt stent vào vị trí hẹp để làm lòng mạch mở rộng ra

-          Kết thúc thủ thuật, người bệnh được băng ép vị trí chọc mạch vùng bẹn và nằm bất động khoảng 8 tiếng.