Đột quỵ não là căn bệnh cấp tính nguy hiểm, chỉ đứng sau ung thư, tim mạch và tỷ lệ mắc ngày càng cao trong những năm gần đây. Đột quỵ não có 2 loại là nhồi máu não và chảy máu não, trong đó có tới 80% người bị đột quỵ do nhồi máu não gây ra. Nếu không được điều trị đúng và triệt để bệnh sẽ để lại những di chứng nặng nề, ảnh hưởng đến người bệnh, gia đình và xã hội.
Trong nhiều trường hợp, đột quỵ được báo trước bằng một vài cơn thiếu máu não thoáng qua, xảy ra trước đó. Tuy nhiên, tình trạng thiếu máu não chỉ xảy ra trong thời gian ngắn, khả năng vận động của cơ thể có thể sớm trở lại bình thường, khiến phần lớn bệnh nhân chủ quan, dễ bỏ qua hoặc tin rằng không có vấn đề gì quan trọng.
Đột quỵ não nguy hiểm như thế nào?
Đột quỵ làm cho phần não bị thiếu oxy, tế bào não bị chết chỉ sau vài phút. Sau khi đột quỵ xảy ra, mỗi phút trôi qua sẽ có gần 2 triệu tế bào não bị chết và làm người bệnh già hơn khoảng 3 tuần tuổi. Chính vì vậy, “thời gian chính là Não”. Người bệnh cần được điều trị càng sớm càng tốt và biện pháp điều trị duy nhất đó chính là “Tái tưới máu cho não” càng nhanh càng tốt.
Người bệnh bị đột quỵ não có thể bị liệt, hôn mê và thậm chí tử vong. Tại Việt Nam, đột quỵ không những là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu mà còn gây tàn phế cho người bệnh, là gánh nặng về kinh tế cho gia đình và xã hội. Theo số liệu của Hội Đột quỵ Thế giới, cứ 6 người sẽ có 1 người bị đột quỵ. Ở Việt Nam, mỗi năm có 200.000 người bị đột quỵ, tỷ lệ tử vong do đột quỵ ở nam giới là 18% và ở nữ giới là 23%.
Nguyên nhân gây đột quỵ não
Có nhiều nguyên nhân gây đột quỵ não nhưng đột quỵ thường gặp ở những người bị đái tháo đường (nguy cơ gấp 4 lần so với người bình thường), tăng huyết áp (nguy cơ gấp 3 lần so với người bình thường), bệnh tim mạch (gấp 6 lần), rối loạn mỡ máu, những người béo phì, ít vận động, hút nhiều thuốc lá.
Mặc dù đột quỵ não thường xảy ra ở những người cao tuổi, nhưng ngày nay có khoảng 25% ca đột quỵ lại xảy ra ở những người trẻ tuổi. Đột quỵ ở người trẻ đang có chiều hướng gia tăng đáng báo động: Tăng gần 50% trong vòng 12 năm qua. Đặc biệt đối với những người lạm dụng bia, rượu, thuốc lá, sử dụng các chất kích thích, tình trạng “béo phì văn phòng”...
Cách phòng tránh đột quỵ não như thế nào?
Mặc dù đột quỵ là bệnh gây tử vong và tàn phế cao nhưng chúng ta có thể phòng ngừa được.
Phòng bệnh đột quỵ não tốt nhất bằng cách:
- Tránh các yếu tố nguy cơ bằng thói quen sống tích cực: Không lạm dụng bia rượu. Không hút thuốc lá hoặc sử dụng các chất kích thích. Tránh tình trạng béo phì bằng cách tập thể dục hàng ngày. Tránh tình trạng căng thẳng thần kinh quá mức và kéo dài. Chế độ ăn nên có nhiều rau, hoa quả. Hạn chế ăn quá mặn, quá nhiều mỡ động vật.
- Kiểm soát và điều trị tốt các bệnh: Đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ, bệnh lý tim mạch...bằng cách đo huyết áp hằng ngày, kiểm soát tốt đường máu, lượng mỡ trong máu...
Các biểu hiện nào báo hiệu bạn có thể bị đột quỵ não?
Đột quỵ não có thể gây ra nhiều triệu chứng như: Nhức đầu, rối loạn ý thức...nhưng chúng ta chỉ cần nhớ ít nhất 1 trong 3 nhóm dấu hiệu sau, xuất hiện đột ngột thì nguy cơ bị đột quỵ từ 90 - 95%, đó là dấu hiệu F.A.S.T
- Liệt mặt (Face): Miệng bị lệch sang một bên, nếp nhăn mũi-má mờ
- Yếu, liệt tay (Arm) hoặc chân: Không thể cầm, nắm, đi lại
- Rối loạn ngôn ngữ (Speech): Đột ngột rối loạn lời nói, không nói được hoặc lời nói không rõ ... như bình thường trước đó.
- Thời điểm phát bệnh (Time): Khi gặp những triệu chứng trên, cần gọi cấp cứu ngay. Người bệnh cần ghi nhớ thời điểm phát bệnh để thông báo với nhân viên y tế.
Làm gì khi người thân có dấu hiệu đột quỵ?
- Đỡ người thân để họ không bị té ngã
- Nếu bệnh nhân còn tỉnh táo thì cần để bệnh nhân nằm yên và nhanh chóng gọi xe cấp cứu đưa bệnh nhân đến bệnh viện có khả năng điều trị đột quỵ gần nhất.
- Nếu bệnh nhân hôn mê: Cần xem bệnh nhân thở bình thường, thở nhanh, thở chậm hoặc ngưng thở. Nếu ngưng thở thì cần hô hấp nhân tạo nhằm kịp thời cung cấp oxy cho não.
Những điều không được làm khi người thân bị đột quỵ
Không được tự ý điều trị cho bệnh nhân dù chỉ là bấm huyệt, châm cứu, đánh gió vì những động tác này có thể làm nặng thêm tình trạng bệnh và làm mất thời gian vàng điều trị.
Không cho bệnh nhân ăn uống và đề phòng nôn trào ngược, bệnh nhân hít chất nôn hoặc thức ăn vào đường thở sẽ rất nguy hiểm.
Không tự ý dùng thuốc hạ huyết áp, chỉ dùng thuốc hạ huyết áp khi huyết áp > 220/120 mmHg và không dùng thuốc hạ huyết áp nhỏ dưới lưỡi.
Điều trị đột quỵ tại Bệnh viện Đa khoa thành phố Cần Thơ?
Cách điều trị hiệu quả nhất là làm thông mạch máu bị tắc (tái thông mạch), mang máu trở lại nuôi não, giúp não sống lại. Phương pháp này được thực hiện khi người bệnh thoả một số điều kiện nhất định, quan trọng nhất là kịp thời gian. Hiệu quả cũng khác nhau tuỳ điều trị sớm hay muộn.
Có 2 cách tái thông mạch là tiêm truyền thuốc làm tan cục máu (thuốc tiêu sợi huyết rtPA - tên chính thức Actilyse) và can thiệp bằng dụng cụ lấy huyết khối trong mạch máu. Hai phương pháp này được bác sĩ lựa chọn tuỳ mức độ thời gian khởi phát bệnh, nhiều trường hợp có thể kết hợp cả hai.
Tiêm truyền thuốc tan cục máu áp dụng khi bệnh nhân nhập viện ở thời điểm trong vòng 4,5 giờ kể từ lúc khởi phát. Phương pháp can thiệp rút huyết khối được thực hiện trong vòng 6 giờ kể từ khi khởi phát. Bệnh viện Đa khoa thành phố Cần Thơ áp dụng thành công cả hai phương pháp can thiệp mạch và điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết.
Các mục tiêu tiếp theo là hạn chế biến chứng, tìm kiếm nguyên nhân đột quỵ não để dự phòng đột quỵ tái phát và phục hồi thần kinh bằng tập phục hồi chức năng.
Đột quỵ có tái phát không và phải làm sao để phòng ngừa tái phát?
Tỷ lệ tái phát đột quỵ trong 5 năm đầu tiên là 25%, nghĩa là cứ 4 bệnh nhân sống sót sau đột quỵ sẽ có 1 bệnh nhân từng đột quỵ bị tái phát. Do đó, phải chú ý tuân thủ điều trị: uống thuốc theo toa và tái khám định kì để phòng ngừa tái phát. Hơn nữa, bệnh nhân cần thay đổi lối sống tích cực, có chế độ ăn thích hợp, tăng cường tập thể dục, tập vận động cũng như kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ: Đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, rối loạn mỡ và hút thuốc lá là cách tốt nhất để phòng ngừa đột quỵ não tái phát.