Bệnh bạch hầu (tiếng Anh: Diphtheria) là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính có giả mạc ở tuyến hạnh nhân, hầu họng, thanh quản, mũi. Bệnh có thể xuất hiện ở da, các màng niêm mạc khác như kết mạc mắt hoặc bộ phận sinh dục. Đây là một bệnh vừa nhiễm trùng vừa nhiễm độc và các tổn thương nghiêm trọng của bệnh chủ yếu là do ngoại độc tố của vi khuẩn bạch hầu – tên khoa học là Corynebacterium diphtheria – gây ra.

• TRIỆU CHỨNG THƯỜNG GẶP

👉- Bệnh bạch hầu mũi trước: Bệnh nhân sổ mũi, chảy mũi ra chất mủ nhầy đôi khi có lẫn máu. Khi khám thầy thuốc có thể thấy màng trắng ở vách ngăn mũi. Thể bệnh này thường nhẹ do độc tố vi khuẩn ít thâm nhập vào máu.

👉- Bệnh bạch hầu họng và amidan: Bệnh nhân mệt mỏi, đau cổ họng, chán ăn, sốt nhẹ. Sau 2-3 ngày, sẽ xuất hiện một đám hoại tử tạo thành lớp giả mạc màu trắng xanh, dai và dính chắc vào amiđan, hoặc có thể lan rộng bao phủ cả vùng hầu họng. Thường thể bệnh này các độc tố ngấm vào máu nhiều và có thể gây tình trạng nhiễm độc toàn thân. Một số bệnh nhân có thể sưng nề vùng dưới hàm và sưng các hạch vùng cổ làm cổ bạnh ra như cổ bò. Những trường hợp nhiễm độc nặng bệnh nhân sẽ phờ phạc, xanh tái da, mạch nhanh, đờ đẫn và có thể hôn mê. Các bệnh nhân này nếu không được điều trị tích cực có thể tử vong trong vòng 6-10 ngày.

👉- Bạch hầu thanh quản: Đây là thể bệnh tiến triển nhanh và rất nguy hiểm. Bệnh nhân thường biểu hiện bằng dấu hiệu sốt, khàn tiếng, ho ông ổng. Khi khám, bác sĩ có thể thấy các giả mạc ngay tại thanh quản hoặc từ hầu họng lan xuống. Nếu không được xử trí kịp thời, các giả mạc này có thể gây tắc đường thở làm bệnh nhân suy hô hấp và có nguy cơ tử vong nhanh chóng.

👉- Bạch hầu các vị trí khác: Thường rất hiếm gặp và nhẹ, vi khuẩn bạch hầu có thể gây loét ở da, niêm mạc như niêm mạc mắt, âm đạo hay ống tai.

• NHỮNG NGUYÊN NHÂN XUẤT HIỆN BỆNH

👉- Tỉ lệ chích ngừa vắcxin phòng bệnh bạch hầu thấp. Tác nhân gây bệnh bạch hầu xuất hiện, hồi phục do hai yếu tố. Yếu tố thứ nhất là người mắc bệnh do không có đủ kháng thể, yếu tố thứ hai là do cộng đồng đó có tỉ lệ chích ngừa bệnh này thấp, hay còn gọi là độ bao phủ thấp.

Hiện nay, Việt Nam chưa chích ngừa nhắc lại vắcxin phòng ngừa bệnh bạch hầu miễn phí cho người dân vì chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia không đủ khả năng để chích ngừa hết cho người dân. Do vậy, mỗi người dân phải biết khi nào cần chích ngừa nhắc lại mũi vắcxin này. Chích ngừa lại không chỉ phòng chống bệnh cho riêng bản thân mình mà cho cả gia đình, cơ quan và môi trường xung quanh.

👉- Do người dân ít tiêm ngừa nhắc lại bệnh bạch hầu. Đây là một khoảng trống tiêm chủng. Khi đã chích ngừa đầy đủ các mũi cơ bản cho trẻ em, trẻ vẫn cần có mũi tiêm nhắc lại nhưng vì một lý do nào đó trẻ đã bị bỏ lỡ hoặc bỏ quên những mũi tiêm nhắc lại này. Một khi nồng độ kháng thể chống lại bệnh đã giảm nhưng không được chích ngừa nhắc lại, đây là cơ hội cho mầm bệnh xâm nhập dễ dàng.

• BIẾN CHỨNG

Tất cả các biến chứng của bệnh bạch hầu kể cả tử vong đều là hậu quả của độc tố. Biến chứng nguy hiểm nhất trong bệnh bạch hầu là viêm cơ tim và viêm dây thần kinh.

- Biến chứng viêm cơ tim có thể xảy ra trong giai đoạn toàn phát của bệnh hoặc cũng có thể xảy ra chậm vài tuần sau khi bệnh đã khỏi. Khi viêm cơ tim xuất hiện sớm trong những ngày đầu của bệnh, tiên lượng thường rất đen tối, tỉ lệ tử vong rất cao.

- Biến chứng viêm dây thần kinh thường ảnh hưởng đến dây thần kinh vận động và thường hồi phục hoàn toàn nếu bệnh nhân không tử vong vì biến chứng khác. Liệt màn khẩu cái (màn hầu) thường xuất hiện vào tuần thứ ba của bệnh. Liệt các dây thần kinh vận nhãn, cơ chi và liệt cơ hoành có thể xảy ra vào tuần thứ năm của bệnh. Viêm phổi do bội nhiễm tác nhân khác cực kỳ nguy hiểm, gây suy hô hấp, hậu quả do liệt cơ hoành đưa đến tử vong.

- Các biến chứng khác có thể xảy ra như viêm kết mạc mắt hoặc suy hô hấp do tắc nghẽn đường hô hấp có thể xảy ra ở trẻ em, đặc biệt là nhũ nhi.

Tỉ lệ tử vong vào khoảng 5 -10%, có thể tăng cao đến 20% ở trẻ em dưới 5 tuổi và người lớn trên 40 tuổi. Tỉ lệ tử vong của bệnh bạch hầu dường như không thay đổi trong 50 năm qua.

• NHỮNG AI SẼ BỊ BỆNH BẠCH HẦU?

- Trẻ em và người lớn không được tiêm vacxin bạch hầu;

- Những người sống trong điều kiện đông đúc hoặc mất vệ sinh;

- Bất cứ ai đi du lịch đến một khu vực đang có dịch bệnh bệnh bạch hầu.

• BIỆN PHÁP DỰ PHÒNG BỆNH BẠCH HẦU TOÀN XÃ HỘI

👉- Tiêm ngừa đầy đủ.

👉- Những người tiếp xúc với người bệnh bạch hầu và đã được gây miễn dịch trước đây vẫn nên tiêm nhắc lại một liều giải độc tố bạch hầu.

👉- Nhà ở, nơi giữ trẻ, lớp học phải thông thoáng, sạch sẽ và có đủ ánh sáng.

👉- Tuyên truyền giáo dục sức khỏe để cung cấp những thông tin cần thiết về bệnh bạch hầu, đặc biệt nhất là cho các bà mẹ, thầy cô giáo để nhận biết và phát hiện sớm bệnh, cách ly, phòng bệnh bằng cách tiêm ngừa bạch hầu đầy đủ.

Các bác sĩ khuyên người dân khi thấy có triệu chứng đau họng, sốt nhẹ... cần đi khám ngay tại cơ sở y tế gần nhất.