Tại Khoa YDCT-VLTL, Bệnh viện Đa khoa thành phố Cần Thơ, 6 tháng gần đây có khoảng 13.766 lượt bệnh nhân (bệnh nhân Đột quỵ điều trị phục hồi chức năng chiếm 30%). Số lượt bệnh tăng liên tục hàng quý, đồng thời mức độ trẻ hóa của mặt bệnh ngày càng tăng, chiếm tỉ lệ 40%. Sau khi điều trị tích cực bằng các phương pháp tại khoa, đa số bệnh nhân đều tiến triển ngoạn mục. Nhiều bệnh nhân có thể quay lại công việc cũ.

Bệnh nhân tập phục hồi chức năng tại khoa YDCT-VLTL.

Đột quỵ não gây nhiều khiếm khuyết: yếu hoặc liệt tay hoặc chân nửa người cùng bên, co cứng cơ, liệt mặt; rối loạn lời nói giao tiếp như thất ngôn, không thể diễn đạt bằng lời nói, nói khó, không hiểu lời nói; các rối loạn về nhận thức như mất khả năng định hướng, sự chú ý, trí nhớ, tư duy; rối loạn cảm giác và các rối loạn về tâm lý, cảm xúc, trầm cảm… Hậu quả là bệnh nhân trở thành tàn tật, không còn khả năng tự chăm sóc bản thân, là gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Phục hồi chức năng sau đột quỵ não là tổng thể các phương pháp nhằm giảm thiểu các khiếm khuyết và các biến chứng, từ đó nâng cao khả năng độc lập, hòa nhập cộng đồng và nâng cao chất lương cuộc sống cho người bệnh. Phục hồi chức năng sau đột quỵ được chia thành phục hồi chức năng: giai đoạn cấp, giai đoạn hồi phục và giai đoạn duy trì.

CÁC DẤU HIỆU ĐỘT QUỴ (MỘT HOẶC CÁC DẤU HIỆU):

-  Đột ngột tê dại; yếu hoặc liệt mặt, tay hoặc chân, thường ở một bên của cơ thể

- Nói hoặc lĩnh hội khó khăn

- Đột nhiên mờ, giảm hoặc mất thị lực một hoặc cả hai mắt

- Chóng mặt, mất thăng bằng hoặc mất phối hợp động tác

- Đột nhiên đau đầu nặng nề không giải thích được nguyên nhân

CÁC KHIẾM KHUYẾT VÀ THƯƠNG TẬT THỨ CẤP THƯỜNG GẶP SAU ĐỘT QUỴ NÃO:

Các khiếm khuyết thường gặp:

- Các khiếm khuyết vận động: yếu hoặc liệt nửa người, có cứng, tăng cường trương lực, hiện tượng đồng động, rối loạn ngoại tháp..

- Các khiếm khuyết giao tiếp, lời nói: thất ngôn, loạn vận ngôn, không thể diễn đạt bằng lời nói, nói khó, không hiểu lời nói….

- Các khiếm khuyết về nhận thức như: mất khả năng định hướng, giảm sự chú ý, trí nhớ, tư duy….

- Các rối loạn cảm giác

- Khiếm khuyết về thị trường, thị giác, lãng quên không gian bên liệt….

- Các rối loạn về tâm lý, cảm xúc, trầm cảm….

Các biến chứng và thương tật thứ cấp thường gặp:

-  Rối loạn nuốt: nguy cơ gây sặc, viêm phổi hít, suy dinh dưỡng…

- Loét do tì đè

- Huyết khối tĩnh mạch sâu

- Các rối loạn tiểu tiện, đại tiện

- Hội chứng đau loạn dưỡng

- Teo cơ, cứng khớp

- Đau vai, bán trật khớp vai bên liệt

- Nhiễm trùng (đường hô hấp, đường tiết niệu..)

- Suy dinh dưỡng

MỤC ĐÍCH CỦA PHỤC HỒI CHỨC NĂNG THẦN KINH SAU ĐỘT QUỴ:

- Giúp bệnh nhân tránh được tình trạng nằm tại giường quá lâu, gây teo cơ, cứng khớp hoặc viêm loét do tì đè

- Giúp bệnh nhân có thể di chuyển từ nơi này sang nơi khác

- Giúp bệnh nhân thích nghi với bệnh và các di chứng, cũng như có khả năng tự thực hiện các động tác chức năng trong sinh hoạt hằng ngày: tắm rửa, mặc quần áo, ăn uống, vệ sinh cá nhân…..

- Giúp bệnh nhân tái hòa nhập xã hội, trở lại công việc cũ hay tìm được một nghề mới phù hợp.

THỜI GIAN BẮT ĐẦU PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SAU ĐỘT QUỴ:

Tất cả bệnh nhân nhập viện vì đột quỵ cần được đánh giá bởi chuyên gia PHCN, lý tưởng nhất trong vòng 48 giờ sau khi nhập viện. Theo tuyên ngôn của Tổ chức đột quỵ thế giới, được đánh giá về mặt PHCN là quyền lợi của tất cả bệnh nhân đột quỵ, ngay cả đối với những bệnh nhân không cần thực hiện PHCN.

Hoạt động đưa bệnh nhân ra khỏi giường diễn ra quá sớm (trong vòng 24 giờ sau khi khởi phát đột quỵ) không được khuyến cáo. Vận động sớm có thể phù hợp đối với một số bệnh nhân đột quỵ cấp nhưng cần đánh giá lâm sàng cẩn thận. Tất cả bệnh nhân nhập viện vì đột quỵ cấp nên được bắt đầu vận động sớm (trong vòng 24 giờ đến 48 giờ sau khi đột quỵ khởi phát) nếu không có chống chỉ định.

Chống chỉ định vận động sớm: các bệnh nhân làm các thủ thuật can thiệp có đâm kim vào động mạch, tình trạng nội khoa không ổn định, tình trạng phù não đang nhiều, độ bão hòa oxy thấp, gãy hoặc chấn thương chi dưới

NGUYÊN TẮC TẬP LUYỆN:

- Theo dõi huyết áp, uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ điều trị

- Tập chậm rãi, điều chỉnh hơi thở nhịp nhàng trong lúc tập luyện, không tập quá sức

- Tập một ngày hai lần: sáng và chiều

- Khi mới tập luyện, việc giúp đỡ ân cần động viên của kĩ thuật viên và người nhà sẽ giúp bệnh nhân tự tin tập luyện  nhằm đạt hiệu quả cao và an toàn hơn.

MỘT SỐ BÀI TẬP CƠ BẢN PHỤC HỒI CHỨC NĂNG THẦN KINH CHO BỆNH NHÂN SAU ĐỘT QUỴ:

Tạo thuận vận động: tư thế nằm

1. Tư thế nằm ngữa

2. Tư thế nằm nghiêng sang bên liệt

3. Cầm nắm an toàn

4. Vận động chi dưới

5. Vận động xương bả vai

6. Vận động khớp vai

7. Vận động khuỷu tay

8. Vận động cổ tay

9. Vận động ngón tay

Tạo thuận vận động: ngồi dậy và đứng thẳng

1. Ngồi dậy từ bên lành

2. Ngồi dậy từ bên liệt

3. Tư thế ngồi ghế

4. Tư thế ngồi trên sàn

5. Vận động thân mình ở tư thế ngồi

6. Dồn trọng lượng cơ thể lên tay liệt

7. Nghiêng thana mình về phía trước

8. Dịch chuyển trên giường để thay đổi vị trí

9. Chân lành vắt chéo lên chân liệt

Tạo thuận vận động: đi lại và sinh hoạt hàng ngày

1. Tạo thuận vận động khớp vai

2. Tạo thuận vận động cánh tay

3. Tạo thuận vận động khuỷu tay

4. Tạo thuận vận động bàn tay

5. Tạo thuận vận động khớp ngón tay

6. Động tác lau

7. Hoạt động cầm nắm

8. Tập luyện độc lập

9. Hoạt động sinh hoạt hàng ngày: mặc quần áo